leestijd

Bioproducten

De term biologisch is wettelijk beschermd en mag alleen worden gebruikt voor producten die op een gecontroleerde en biologisch verantwoorde manier worden geproduceerd.

Kiezen voor bio

Wat zijn bioproducten?

De termen “biologisch” en “bio” zijn wettelijk beschermd. Zij mogen alleen worden vermeld op voedingsmiddelen die worden geproduceerd volgens de regels die zijn voorzien in de wetgeving.
De interesse in een meer ecologische manier van produceren bestaat al sinds het begin van de 20ste eeuw. Het wettelijk kader kwam pas in 1991 tot stand. De huidige regelgeving bepaalt de regels hoe een biologisch landbouwbedrijf, een biologisch veebedrijf en een biologisch voedselverwerkend bedrijf moet worden gerund (1).
Het gebruik van de termen ecologisch (vertaald uit het Duits en de Scandinavische talen) en organisch (vertaald uit het Engels) valt onder dezelfde regelgeving.

Waarvoor staat biologische landbouw?

De biologische landbouw is een landbouwsysteem dat is ontstaan vanuit de groeiende belangstelling voor het milieu en streeft naar een duurzame landbouw. Milieuvriendelijkheid staat centraal in combinatie met de bevordering van de biodiversiteit, de instandhouding van natuurlijke hulpbronnen, de productie met natuurlijke stoffen en procédés en strenge normen voor dierenwelzijn. De biologische landbouw maakt geen gebruik van chemisch-synthetische meststoffen, pesticiden, groeipromotoren en dergelijke. Het systeem wil werken als een evenwichtig landbouwecosysteem met respect voor mens, dier, plant en milieu en berust op vruchtwisseling, bemesting met dierlijke en plantaardige mest en het gebruik van sterke en resistente rassen.

Welke richtlijnen gelden voor verwerkte bioproducten?

Verwerkte bioproducten moeten eveneens aan specifieke richtlijnen voldoen. De landbouwingrediënten die gebruikt worden in verwerkte producten, moeten voor 95% afkomstig zijn uit de biologische landbouw. De resterende 5 % is een beperkte marge voor ingrediënten waarvan geen of onvoldoende biologische varianten bestaan. Deze niet-biologische ingrediënten zijn opgenomen in positieve lijsten die aan de biowetgeving zijn toegevoegd of er kan een speciale vergunning met beperkte geldigheid voor worden aangevraagd. Het gebruik van kunstmatige toevoegingen zoals kunstmatige conserveermiddelen, kleur- en smaakstoffen wordt sterk beperkt en gecontroleerd. Het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen en verwerkingstechnieken zoals ionenstraling is verboden.
Andere producten zoals kleding en cosmetica kunnen eveneens met biologisch geproduceerde grondstoffen  worden gemaakt. Voor deze producten bestaan private lastenboeken maar er is geen officiële regelgeving waaraan ze moeten voldoen om het label “biologisch” te mogen dragen.

 

Hoe kan je biologische producten herkennen?

Europees logo  bioproducten

De termen bio(logisch) en ecologisch zijn wettelijk beschermd. Producten die onder deze benaming worden verkocht, werden dus op een gecontroleerde wijze en volgens de principes van de biologische landbouw geproduceerd. Biologische producten herken je ook aan het Europese biologo (2). Sinds juli 2010 is het Europese logo verplicht op alle voorverpakte biologische producten.
Termen zoals natuurlijk, traditioneel, ambachtelijk en dergelijke zijn niet wettelijk beschermd en bieden dus geen enkele garantie dat het om bioproducten gaat.

Is er controle op het naleven van het lastenboek voor bioproductie?

Onafhankelijke controleorganisaties kijken nauwlettend toe op de naleving van de wettelijke vereisten voor de bioproductie en sporen eventuele misbruiken op. Alleen officieel erkende organisaties mogen biolabels toekennen. In België zijn er vier organisaties erkend door het ministerie van Landbouw en geaccrediteerd door het ministerie van Economische Zaken om na te gaan of alle wettelijke normen worden nageleefd en om bioproducten te certificeren. Op de verpakking van een biologisch product vind je verplicht het controlenummer van de bevoegde controleorganisatie. De vier Belgische organisaties hebben een nummer variërend van BE-BIO-01 tot BE-BIO-04.
Alle stappen in het productieproces, het transport, de verwerking en de verkoop worden gecontroleerd. Iedereen die een biologisch product produceert of op de markt aanbiedt, is verplicht om aan de controles mee te werken. Elk biobedrijf wordt minstens 1 maal per jaar gecontroleerd. Er zijn aangekondigde maar ook onaangekondigde controlebezoeken. Als er onregelmatigheden worden vastgesteld, volgen er sancties. Afhankelijk van de aard en de  graad van de overtreding kan de producent een verwittiging krijgen (bv. bij een administratieve fout) of de toelating verliezen om producten als bioproducten op de markt aan te bieden.
De regels voor de productie van en de controle op bioproducten zijn voor alle EU-lidstaten dezelfde. Wie bioproducten van buiten de Europese Unie invoert, moet kunnen aantonen dat deze wel degelijk op biologische wijze werden geproduceerd. Er is een lijst van  zogenaamde erkende derde landen waar de nationale regels voor de biologische landbouw vergelijkbaar zijn met de Europese. Import vanuit deze landen is toegestaan, mits het afleveren van de nodige certificaten. Voor import uit landen die niet op deze lijst staan, moet een speciale procedure worden gevolgd waarbij de nodige garanties over de teeltvoorwaarden moeten kunnen worden geleverd.

Zijn bioproducten veilig?

Bioproducten moeten aan dezelfde minimumeisen inzake voedselveiligheid voldoen als producten van de conventionele landbouw. Bioboeren gebruiken geen chemische bestrijdingsmiddelen, minder diergeneesmiddelen en geen groeipromotoren. Residuen van deze producten komen dus meestal minder voor en overschrijdingen van de toegestane hoeveelheid zijn nog zeldzamer dan in niet-bioproducten. Verwerkte bioproducten bevatten ook geen kunstmatige bewaarmiddelen en andere chemische additieven. Enkel een beperkt aantal technologisch onmisbare additieven van natuurlijke oorsprong zijn toegestaan conform strikte wettelijke voorschriften. Biologisch gehouden dieren komen meer buiten. Daardoor lopen ze in theorie een groter risico om besmet te worden met ziektemakers, parasieten en milieucontaminanten. De productiecondities in de biologische landbouw bevorderen dan weer de natuurlijke weerstand van planten en dieren. Planten- en dierziekten komen daarom meestal minder voor.

Zijn bioproducten gezond?

Over de vraag of bioproducten beter zijn voor de gezondheid, is al heel wat inkt gevloeid, ook in de wetenschappelijke literatuur. Verschillende studies lijken elkaar tegen te spreken. Vast staat dat bioproducten minder pesticiden bevatten. Of ze meer voedingswaarde hebben doordat ze bijvoorbeeld meer vitaminen en mineralen zouden bevatten, is niet helemaal duidelijk. De grote variabiliteit ten gevolge van verschillende rassen, andere teeltvoorwaarden, weersomstandigheden en dergelijke, bemoeilijkt een goede vergelijking. Een overzichtsartikel gepubliceerd in 2012 vond geen significante verschillen (3). Een recente meta-analyse van 343 publicaties vond wel significant meer antioxidantia en minder van het zware metaal cadmium in biogroenten en –fruit (4).
Op basis van de beschikbare gegevens kan men voorlopig enkel concluderen dat bioproducten veilig en gezond zijn en een goed alternatief zijn voor producten van de conventionele landbouw. Een evenwichtig en gevarieerd voedingspatroon met of zonder bioproducten kan de nodige voedingsstoffen in de juiste hoeveelheid leveren. Een onevenwichtig of eenzijdig voedingspatroon wordt niet gezonder door te kiezen voor bioproducten. Verder onderzoek zal moeten uitwijzen wat de mogelijke meerwaarde van bioproducten is inzake voedingswaarde.

Zijn bioproducten duurder?

Bioproducten zijn vaak, maar niet altijd, duurder dan gangbare producten. De hogere prijs is het gevolg van de specifieke productievoorwaarden. Er is bijvoorbeeld meer landbouwgrond of ruimte voor de dieren nodig. De opbrengsten zijn vaak lager omdat de gewassen bijvoorbeeld trager groeien, er minder meststoffen worden gebruikt en dieren minder snel tot hun slachtgewicht komen. Biolandbouw is arbeidsintensiever en vaak kleinschaliger. Ten slotte zijn er extra kosten voor de wettelijk vereiste controles.
De voorstanders van een biologische landbouw streven naar een productiesysteem dat ecologisch, economisch en sociaal duurzamer is. Een eerlijke prijs voor de primaire producent draagt hiertoe bij. Velen zijn van oordeel dat de prijs die we in de westerse wereld voor onze voeding betalen te laag is om de producent een eerlijke vergoeding voor zijn werk te geven en om meer duurzame productiemethoden te bevorderen.
Gemotiveerde bioconsumenten kiezen vaak meer bewust voor een gezonder eetpatroon met minder bewerkte producten en meer basisvoedingsmiddelen. Kiezen voor een dergelijk eetpatroon kan helpen om de totale kostprijs van zijn voeding te beperken (5).

Referenties
  1. Wetgeving biologische landbouw - http://lv.vlaanderen.be/nlapps/docs/default.asp?fid=90
  2. E. Naessens. Er is recent een nieuw Europees logo voor bioproducten ingevoerd. Waarom? Nutrinews september 2010
  3. Smith-Spangler et al. Are Organic Foods Safer or Healthier Than Conventional Alternatives?: A Systematic Review. Ann Intern Med. 2012;157(5):348-366.
  4. Baranski, M. et al. Higher antioxidant and lower cadmium concentrations and lower incidence of pesticide residues in organically grown crops: a systematic literature review and meta-analyses. British Journal of Nutrition 2014, 112, 794–811
  5. De Geeter H. Is gezonde voeding duurder of net goedkoper dan ongezonde voeding? De meningen zijn verdeeld. Waarom? Nutrinews september 2012 - ook te raadplegen op www.nice-info.be > Nutrinews.
  6. Alles over bio: https://allesoverbio.be

Gerelateerde artikels

Streekproducten: erfgoed beschermd door labels

Traditionele streekproducten zijn producten met een rijke geschiedenis en worden geassocieerd met traditie, vakmanschap, authenticiteit en vooral kwaliteit.

Kiezen voor bio
Nutrinews

Kiezen voor bio

Het aanbod aan biologische voedingsproducten wordt stelselmatig groter en is al lang niet meer beperkt tot groenten en fruit.

OP DEZE PAGINA