Wat zijn bioproducten?

Biologische producten worden geproduceerd volgens de regels die zijn voorzien in de wetgeving biologische productie. Het lastenboek voor de biologische productiemethode bestaat uit zowel Europese als Vlaamse wetgeving.

Het gebruik van de termen ecologisch en eco (vertaald uit het Duits en de Scandinavische talen) en organisch (vertaald uit het Engels) valt onder dezelfde regelgeving.
 

Waarvoor staat biologische landbouw?

Milieuvriendelijkheid staat centraal gecombineerd met een hoog niveau van biodiversiteit, de instandhouding van natuurlijke hulpbronnen (zoals bodem en water), meer aandacht voor dierenwelzijn (bv. voldoende ruimte voor de dieren en hun natuurlijk gedrag) en de productie met natuurlijke procedés en stoffen.

De biologische landbouw maakt geen gebruik van synthetische meststoffen (kunstmest) en chemische gewasbeschermingsmiddelen. Het systeem streeft naar een evenwichtig landbouwecosysteem en berust op vruchtwisseling, bemesting met dierlijke en plantaardige mest en het gebruik van sterke en meer ziekteresistente dieren- en plantenrassen. Dieren krijgen hierdoor geen preventieve antibiotica en andere geneesmiddelen toegediend. Medicatie blijft beperkt tot noodgevallen.
Gewasbescherming gebeurt enkel met toegelaten natuurlijke bestrijdingsmiddelen (op basis van plantenextracten, micro-organismen of feromonen) en onder specifieke voorwaarden. Het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen is verboden.
Runderen, schapen en geiten krijgen 100% biologisch voer. Het voer van varkens en pluimvee is 95% biologisch. De bioboer produceert zijn diervoeder bij voorkeur op zijn eigen boerderij.

De verdere ontwikkeling en ondersteuning van de biologische landbouw sluit aan bij Europese en Vlaamse strategieën met het oog op meer duurzame voedselsystemen.
 

Meer lezen

Expert aan het woord – Bio in een agro-ecologisch voedselsysteem

Welke richtlijnen gelden voor verwerkte bioproducten?

Verwerkte bioproducten moeten eveneens aan specifieke richtlijnen voldoen.

Zij moeten voor minstens 95% uit biologische ingrediënten bestaan. De resterende 5% is een beperkte marge voor ingrediënten waarvan geen of onvoldoende biologische varianten bestaan. Bevat het product minder dan 95% biologische ingrediënten, dan mag het niet biologisch genoemd worden. De bio-ingrediënten mogen wel via een sterretje als biologisch worden aangeduid in de ingrediëntenlijst.

Synthetische bewaarmiddelen, smaakversterkers, aroma’s en kleurstoffen zijn niet toegestaan. Idem dito voor kunstmatige zoetstoffen. Enkel een beperkt aantal technologisch onmisbare additieven en aroma’s van natuurlijke oorsprong zijn toegelaten conform strikte wettelijke voorschriften. Zij zijn opgenomen in een positieve lijst als bijlage bij de biowetgeving. Dat impliceert dat bioproducten evenmin mogen worden verrijkt met micronutriënten zoals calcium, tenzij het technologisch noodzakelijk is of om te voldoen aan bepaalde dieetvoorschriften die zijn vastgesteld op basis van de EU-wetgeving.
Verwerkingstechnieken zoals ioniserende straling zijn verboden. Er mogen evenmin technieken of stoffen worden gebruikt die eigenschappen herstellen (bv. als gevolg van verwerking of transport).

Andere producten zoals kleding en cosmetica kunnen eveneens met biologisch geproduceerde grondstoffen worden gemaakt. Voor deze producten bestaan privé-lastenboeken en logo’s maar nog geen officiële regelgeving inzake biologische productie en geen officieel controle- of certificeringssysteem.
 

Hoe kan je biologische producten herkennen?

Sinds juli 2010 is het Europese biologo (het groene blaadje) verplicht op alle voorverpakte biologisch producten. Het biedt consumenten de garantie dat de producten voldoen aan de Europese regelgeving voor de biologische productie en controle.
Biologische producten, zoals groenten en fruit, zijn niet altijd voorverpakt. Als ze los worden verkocht, kan je alle productinformatie, inclusief het woord ‘biologisch’ en het EU biologo, op de kistkaart vinden. Die kaart hangt vast aan de kist waarin de voeding wordt verhandeld.

Termen zoals natuurlijk, traditioneel, ambachtelijk en dergelijke zijn niet wettelijk beschermd en bieden dus geen enkele garantie dat het om bioproducten gaat.

In België kunnen biologische producten naast het EU-logo ook nog het Biogarantielabel dragen. Bioproducten met dit label moeten voldoen aan de vereisten van het Biogarantie-lastenboek dat nog verder gaat dan de wettelijke voorschriften. Dankzij een Biogarantie-certificering kunnen biologische bedrijven meegeven dat ze bij het produceren van bioproducten extra oog hebben voor lokale herkomst, duurzame verpakking en transport, afvalbeheer en eerlijke handel. De Biogarantiestempel wordt gezamenlijk beheerd door BioForum Vlaanderen vzw en BioForum Wallonië.

Hoe wordt de naleving van het lastenboek voor bioproductie gecontroleerd?

Alleen door de overheid erkende controle-organen mogen bioproducten certificeren en biolabels toekennen. Zij gaan na of alle wettelijke vereisten voor de bioproductie worden nageleefd en sporen eventuele misbruiken op. Op de verpakking vind je verplicht het controlenummer van de bevoegde controleorganisatie (te herkennen aan BE-BIO-cijfer).

Alle stappen in het productieproces, het transport, de verwerking en de verkoop worden nagegaan. Elk biobedrijf wordt minstens 1 maal per jaar gecontroleerd. Er zijn aangekondigde maar ook onaangekondigde controlebezoeken. Als er onregelmatigheden worden vastgesteld, volgen er sancties. Afhankelijk van de aard en de  graad van de overtreding kan de producent een verwittiging krijgen (bv. bij een administratieve fout) of de toelating verliezen om nog producten als bioproducten op de markt aan te bieden.

De regels voor de productie en de controle van bioproducten zijn voor alle EU-lidstaten gelijk. Wie bioproducten van buiten de Europese Unie invoert, moet kunnen aantonen dat zij biologisch zijn geproduceerd. Er is een lijst van zogenaamde erkende derde landen waar de nationale regels voor de biologische landbouw vergelijkbaar zijn met de Europese. Import vanuit deze landen is toegestaan, mits aflevering van de nodige certificaten. Voor import uit landen die niet op deze lijst staan, moet een speciale procedure worden gevolgd waarbij men de nodige garanties over de teeltvoorwaarden moet kunnen voorleggen.
 

Interesse voor bioproducten neemt toe

Via het consumentenpanel van 6 000 Belgische gezinnen van GfK Belgium krijgt VLAM inzicht in het thuisverbruik van bioproducten.
In de periode juli 2022-juni 2023 steeg het verbruik van bioproducten tegenover dezelfde periode het jaar voordien. De totale biobestedingen stegen met 13%, die voor verse biovoeding zelfs met 21%. Het bioaandeel groeide van 3,4% naar 3,5%; het aandeel verse biovoeding steeg van 4,9% naar 5,4%. Hoewel de bioconsument bio nog vooral associeert met verse voedingsmiddelen is ook het aanbod aan verwerkte bioproducten, zoals vruchtensappen en maaltijden, sterk toegenomen. Bio is ten slotte ook meer beschikbaar in voedingswinkels.

Bijna iedereen (98 op 100) koopt wel eens een bioproduct. Er zijn wel grote verschillen in intensiteit tussen de biokopers: 20% van de kopers zorgen voor 81% van de totale bio-omzet. Gezinnen met kinderen en gepensioneerden uit de hogere sociale klasse kopen het meeste bio. De meest gekochte bioproducten zijn respectievelijk biogroenten, biofruit en biozuivel.
 

Waarom zijn bioproducten vaak duurder?

Bioproducten zijn vaak, maar niet altijd, duurder dan gangbaar geproduceerde producten. De hogere prijs hangt samen met de specifieke productievoorwaarden. Er is bijvoorbeeld meer landbouwgrond of ruimte voor de dieren nodig. De opbrengsten zijn vaak lager omdat biogewassen trager groeien door minder meststoffen en dieren minder snel hun slachtgewicht bereiken. Biolandbouw is arbeidsintensiever en vaak kleinschaliger. Ten slotte zijn er extra kosten voor de wettelijk vereiste controles.

De voorstanders van een biologische landbouw streven naar een productiesysteem dat ecologisch, economisch en sociaal duurzamer is. Een eerlijke prijs voor de primaire producent draagt hiertoe bij. Velen zijn van oordeel dat de prijs die we vandaag in de westerse wereld voor onze voeding betalen te laag is.

Hoeveel geld we uitgeven aan voedsel kunnen we ten slotte ook deels zelf bepalen. Gemotiveerde bioconsumenten kiezen vaak meer bewust voor een gezonder eetpatroon met minder bewerkte producten en meer basisvoedingsmiddelen en minder voedselverlies. Het loof van biogroenten kan bijvoorbeeld ook verder worden verwerkt in soep of in pesto. Meer bewust kiezen en omgaan met voedsel kan ook helpen om de totale kostprijs van zijn voeding te beperken.
 

Bio en gezonde voeding

Het biolabel zegt enkel iets over de productiemethode. De manier van produceren zegt in se niets over de eigenschappen en de samenstelling van een voedingsmiddel.

Uit onderzoek blijkt dat de consumptie van biovoeding geassocieerd is met een gezondere eet- en leefstijl (bv. meer groenten, fruit en volkoren producten eten en minder vlees en frisdranken consumeren). De consumptie van biovoeding lijkt ook samen te gaan met gunstige gezondheidseffecten en minder risico op chronische aandoeningen. Zijn de gezondheidsvoordelen te wijten aan de biovoeding zelf of aan de gezondere eet- en leefstijl? Hierop is vandaag nog geen duidelijk antwoord. Er is meer grootschalig interventieonderzoek nodig naar de directe gezondheidseffecten van een biologisch consumptiepatroon en van biologische producten op zich. Intussen kan ook het ruime aanbod aan bioproducten wel bijdragen tot een gezond en gevarieerd voedingspatroon conform de algemene richtlijnen van een gezonde voeding.
 

Meer informatie en inspiratie over bio

https://allesoverbio.be/
 

Meer specifieke productinfo

https://allesoverbio.be/biofiches