Aandacht voor voeding blijft groot
Zowel de Vlaamse basisscholen als de secundaire scholen scoren in het algemeen goed voor hun gezondheidsbeleid: 61% van de basisscholen en 73% van de secundaire scholen voldoen aan het minimum kwaliteitscriterium en voert dus een kwaliteitsvol gezondheidsbeleid. De kwaliteit van het gezondheidsbeleid is de voorbije jaren echter stabiel gebleven in de Vlaamse secundaire scholen. En hoewel in 2019 meer basisscholen voldoen aan het minimum kwaliteitscriterium dan in 2015, is het globale gezondheidsbeleid erop achteruitgegaan, voornamelijk voor wat betreft het beleidsmatig werken en de betrokkenheid van het personeel en de kinderen.
Scholen werken in hun gezondheidsbeleid voor leerlingen rond verschillende thema’s. Zij werken het vaakst rond de thema’s voeding en beweging. In vergelijking met 2015 maken zowel de Vlaamse basisscholen als de secundaire scholen een significante vooruitgang in hun voedingsbeleid.
Voedingseducatie is goed uitgebouwd
Een preventief gezondheidsbeleid omvat best vier preventiestrategieën: educatie, omgevingsinterventies, afspraken en regels, en zorg en begeleiding. Een samenhangend voedingsbeleid omvat acties binnen zoveel mogelijk strategieën.
Voedingseducatie blijft de meest gehanteerde strategie binnen het voedingsbeleid. Dat bleek ook al uit de vorige bevragingen. In alle basisscholen en in bijna alle secundaire scholen (98%) komt gezonde voeding in de les aan bod. In 67% van de basisscholen en in 27% van de secundaire scholen komt voedingseducatie elk leerjaar aan bod. 64% van de basisscholen en 69% van secundaire scholen gaf tevens aan dat ze tijdens het schooljaar één of meer klasoverstijgende activiteiten rond gezonde voeding organiseren. In slechts 52% van de basisscholen worden educatieve activiteiten rond gezonde voeding verticaal (over de verschillende leerjaren) afgestemd. In secundaire scholen stemmen leerkrachten vaak horizontaal af (met collega’s van eenzelfde leerjaar). Bij heel wat scholen blijft de individuele leerkracht verantwoordelijk voor de inhoud van de voedingseducatie in de klas.
Voedingsaanbod: marge voor verbetering
De aandacht voor het voedingsaanbod (een omgevingsinterventie) is in vergelijking met 2015 toegenomen in zowel basisscholen als secundaire scholen. Nagenoeg alle scholen (98%) bieden dagelijks water aan. Basisscholen voorzien geen frisdranken meer met toegevoegde suiker; 13% van de secundaire scholen doet dat nog wel dagelijks; in 2015 was dat nog 66%. Het uitdoofbeleid wordt dus goed gevolgd.
Het aanmoedigingsbeleid om ongezoete melk of calciumverrijkte sojadrank aan te bieden kent minder succes. Maar ongeveer de helft van de basisscholen en slechts 13% van de secundaire scholen bieden ze aan. In 2015 gold dit nog voor 16% van de secundaire scholen. Ook het aanbod aan melkproducten zoals yoghurt natuur als tussendoortje is nog zeer beperkt. Slechts 5% van de basisscholen en 7% van de secundaire scholen voorzien dit in hun dagelijkse aanbod.
De gewoonte om groenten en fruit te voorzien als tussendoortje moet ook nog verder worden versterkt. Van de basisscholen biedt slechts 9% dagelijks vers fruit en 16% verse groenten aan als tussendoortje. Van de secundaire scholen gaat het respectievelijk om 27% en 28%. Secundaire scholen scoren op dat vlak dus beter dan basisscholen, maar beide kunnen nog beter. Koeken met chocolade en zoute snacks zijn volledig verdwenen uit het tussendoortjesaanbod in basisscholen, maar zijn nog wel in respectievelijk 22% en 5% van de secundaire scholen te verkrijgen.
Afspraken rond voeding verankerd in het schoolreglement
Op zowat elke basisschool gelden er afspraken over voeding op school, bijvoorbeeld over welke dranken en tussendoortjes leerlingen van thuis mogen meebrengen en of ze tijdens de les water mogen drinken. Slechts 2 op de 10 secundaire scholen heeft geen schriftelijke of mondelinge afspraken rond voeding op school. Scholen nemen afspraken over voeding steeds vaker op in het schoolreglement.
In vergelijking met 2015 laten meer scholen toe om water te drinken tijdens de les (78% van de basisscholen en 68% van de secundaire scholen). Frisdrank meebrengen is niet toegestaan in 84% van de basisscholen. In het secundair onderwijs is men minder streng: amper 27% hanteert hierop een verbod. Het aantal scholen dat frisdrank volledig weert is in vergelijking met 2015 bijna verdubbeld. Snoep, zoute of vette tussendoortjes zijn verboden in 53% van de basisscholen maar nog maar in 7% van de secundaire scholen.
Aandacht voor zorg en begeleiding van leerlingen met bijzondere voedingsnoden
In 2019 werd voor het eerst bevraagd of scholen procedures hebben voor het signaleren van leerlingen met bijzondere noden rond voeding (bv. diabetes, voedselallergieën) en of ze een taak opnemen in de begeleiding (intern of extern) van leerlingen met eetproblemen (bv. overgewicht, een eetstoornis. De meerderheid van de scholen (83% van de basisscholen en 76% van de secundair scholen) beschikken over procedures voor het signaleren van leerlingen met bijzondere voedingsnoden. Een groot deel van de scholen neemt ook een taak op in de begeleiding van leerlingen met eetprobleem. Ze doen hiervoor vaak beroep op externen met de juiste expertise.
Lees meer
Rol van de school bij bevorderen gezond eetgedrag
Een effectief voedingsbeleid op school dat inzet op meerdere pijlers, helpt kinderen en jongeren gezonder te eten.
Gezond voedings- en drankenaanbod op school
Gezond eten en drinken op school is slechts mogelijk als er een evenwichtig aanbod aan voeding en dranken is.